Zdjęcie z krzyża – Giotto

Zdjęcie z krzyża, ok. 1305, fresk w kaplicy Scrovegnich w Padwie

Gdy Giotto skończył swą nauk w warsztacie Cimabuego, otrzymał w 1305 roku od rady miejskiej Padwy zlecenie na wykonani fresków w kaplicy Santa Maria dell’Arena, ufundowanej przez Enrica Scrovegniego.

Temat

Skromna architektura kaplicy dała artyście dużą swobodę w kształtowaniu kompozycji malarskiej. Giotto podzielił powierzchnie kaplicy na 38 pól malarskich. Dolne partii muru pomalował monochromatycznymi figurami, przedstawiającymi cnoty i występki. Ponad nimi ukazał ułożone w trzech rzędach, jeden na drugim- szeregi obrazów opowiadających historię Anny, Joachima i Marii oraz dzieje Chrystusa. Na ścianie z drzwiami wejściowymi namalował scenę Sądu Ostatecznego.
Zdjęcie z krzyża należy do dużego cyklu poświęconego życiu Chrystusa.

Technika

Powierzchnia muru została pokryta warstwa zaprawy murarskiej (piasek i wapno). Rozpuszczone w wodzie wapiennej farby były nanoszone na świeżą (fresco), jeszcze mokrą ścianę i dlatego temu rodzajowi malarstwa nadano nazwę fresco (fresk).
W trakcie procesu suszenia zachodzące reakcje chemiczne łączą farby z podłożem, które staje się tym samym spoiwem. Przy tej technice malarz musiał pracować szybki i dokładnie, ponieważ po wyschnięciu podkładu wapiennego nie były możliwe żadne poprawki. Aby zapobiec różnego rodzaju uszkodzeniom, malowano ciągle ścianę od góry do dołu i przygotowywano zawsze taka samą powierzchnię pod malunek, jaką można było pokryć w ciągu jednego dnia pracy. Pewne rodzaje farb, jak lazury, czerwień cynobrowa czy kolor szarozielony, które niszczyły alkaliczne działanie wapna, nanoszono później na wyschniętą ścianę ( al secco).

Kompozycja

Giotto umieścił postaci przed ukośnie opadającą górą. Linia, której kierunek należy odczytywać od górnej prawej strony obrazu do jego lewej, dolnej części, kieruje uwagę widza ku centralnej scenie obrazu, zwłaszcza twarzy Chrystusa i jego matki, Marii. Z horyzontalna linią wytyczoną przez ciało Chrystusa kontrastują linie wertykalne i diagonalne, utworzone przez kierunki patrzenia uczestników sceny.
Również one prowadzą wzrok widza do centrum akcji. Linearne elementy kompozycji obrazu uzupełniają ujęcia o charakterze bardziej przestrzennym, bowiem figury zgrupowane wokół Chrystusa i Marii tworzą formę elipsy, podobnie jak namalowani tutaj, fruwający w niebie aniołowie.

Wyraz

Giotto podjął próbę przełamania stereotypowych formuł bizantyjskiej ikonografii, ukazując głębokie, emocjonalne zaangażowanie religijne swoich postaci. Umiejętnie umieszczał on w każdej scenie architektoniczne lub, jak w przypadku Zdjęcia z krzyża, naturalistyczne elementy kompozycyjne. Artysta nie traktował ich jako wypełniających czy wzbogacających obraz motywów, lecz traktował jako środki artystycznej kreacji, służące eksponowaniu dramaturgi obrazu. Giotto koncentrował się na głównej akcji, unikając malowania licznych, drugorzędnych scen i detali, dzięki czemu wzmacniał siłę ekspresji dzieła. Giotto kreował własny, specyficzny świat, umieszczając postaci na tle nieruchomego, ciemnoniebieskiego nieba. Figurom, przypominającym wewnętrznym napięciem i pełną koncentracją posągi, nadawał monumentalny wyraz. Ich niezwykle sugestywna gestykulacja wzmacniała dodatkowo w widzu odczucie dramaturgii sceny. Każdej z przedstawionej postaci artysta nadawał indywidualny wyraz psychiczny, czym o sto lat wyprzedził sztukę renesansu.