autoportret
portret własny artysty. Pojawił się w średniowieczu (autoportret Wolviniusa na antepedium w S. Ambrogio w Mediolanie, 835); rozpowszechnił w późnym średniowieczu, zwłaszcza w rzeźbie architektonicznej (autoportret budowniczych i rzeźbiarzy w dekoracji kościołów – np. autoportret P. Parlera w tryforium katedry w Pradze, ok. 1380). We wczesnym renesansie występował typ autoportretu włączonego w scenę religijną (Fra F. Lippi, S. Botticelli, D. Ghirlandaio i in.).
Samodzielny autoportret rozwinięty został na przeł. XV i XVI w. (A. Dürer, Leonardo, Giorgione), co wiązało się z przemianą statusu artysty, który przestawał już być tylko rzemieślnikiem cechowym, a aspirował do rangi artysty wyzwolonego, artysty-humanisty. Od tego czasu rozwinięte zostały różne rodzaje autoportretu: z atrybutami sztuki, temat artysty przy pracy (przy sztalugach, przy wykonywaniu rzeźby, rysującego itp.), artysty w pracowni (wykształcony z tematu św. Łukasz malujący Marię), artysty z rodziną bądź w kręgu przyjaciół. Pojawiły się autoportrety historyzowane, tj. ukazujące artystę pod postacią świętą, historyczną bądź mitologiczną (np. pod postacią św. Łukasza, Chrystusa).
W XVI i XVII w. pojawiła się autokarykatura artysty, częste ujęcie w sztuce XX w. Autoportret ma na ogół charakter kameralny, służąc psychologicznej autorefleksji artysty albo prezentacji jego statusu społecznego jako artysty uczonego (autoportrety z atrybutami sztuki pojętej jako erudycyjna nauka i z aluzjami do ówczesnej teorii sztuki np. Poussin, van Dyck). Rzadziej zdarzają się autoportrety reprezentacyjne, ujęte w konwencji portretu dworskiego (Rafael, Rubens, Velazquez w Las Meninas).
« Back to Glossary Index
